Verslag Filosofisch Café Tertulia. Maandag 27 mei, 19.30 KadeCafé.

Jos van Beurden, Koloniale collecties en teruggave. Gezocht: een ethisch kompas.

Jos van Beurden is onderzoeksjournalist en auteur van onder meer Ongemakkelijk erfgoed. Koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen en Het lege-vitrines syndroom. Lastige vragen over koloniale collecties. Hij adviseert en bemiddelt in concrete gevallen van (verzoeken tot) teruggave van cultureel erfgoed van kwetsbare landen, veelal voormalige koloniën.

Van Beurden laat zien hoe overdonderend groot het aantal objecten (en voorouderresten, n.b.) is dat wereldwijd aan de oorspronkelijke gemeenschappen is onttrokken en in particuliere en publieke collecties is terechtgekomen en geeft een aantal verhelderende voorbeelden van ‘onvrijwillig bezitsverlies’ en herkomstonderzoek. Ook wanneer is aangetoond dat er evident sprake is van roofkunst blijken aan teruggave toch vaak nog problemen te kleven: aan wie moeten de voorwerpen worden teruggegeven en wie is voortaan verantwoordelijk voor de objecten. Nog afgezien van de weigerachtigheid en het gesjoemel van de huidige bezitters.

Het gaat ook niet zomaar om het verplaatsen van ‘objecten’. In veel gevallen zijn er zoveel objecten aan een gemeenschap onttrokken dat hele culturen en gemeenschappen zwaargewond geraakt zijn. Met het simpelweg ‘teruggeven’ zijn we er niet. Er is vertrouwen geschonden en dat moet hersteld worden. Dat vraagt tijd, geduld en respect.

Bij de vraag of er de afgelopen decennia vooruitgang is geboekt, oriënteert van Beurden zich aan drie waarden: rechtvaardigheid, gelijkheid en vertrouwen, en benadrukt het belang van een gelijkwaardige dialoog, zowel in onderzoek als beleid.

Een gedenkwaardige avond met een bevlogen en ongelooglijk goed geïnformeerde spreker over een belangrijk onderwerp dat abstractere theorieën over rechtvaardigheid, bezit, gelijkheid en gemeenschap (Nozick, Nussbaum, Sen) van nieuwe brandstof en inhoud voorziet.