Filosofisch Café Amersfoort, 23 september

Spreker: Katleen Gabriels, Universiteit van Maastricht, Filosofie van de techniek en Moraalfilosofie, auteur van onder meer: Onlife. Hoe de digitale wereld ons leven bepaalt en Regels voor robots.

Voor een goedgevulde zaal houdt Katleen Gabriels een gloedvol betoog voor bewustwording van de ethische kanten van het ontwerpen van digitale tools. Zij illustreert de morele geladenheid van ontwerpen aan de hand van een diversiteit aan voorbeelden. Ze laat ook de grote valkuil zien die hier steeds opduikt: jezelf en de eigen groep als norm te nemen. Frappant is ook hoe slecht we kunnen inschatten wat wij zelf over een aantal jaar normaal zullen vinden – denk aan het gebruik van de mobiele telefoon. De moraliteit van ontwerpen blijkt heel expliciet in gevallen als de irritante pieptoon wanneer iemand de autogordel niet omdoet.

Gabriels gaat vervolgens in op de verschillen tussen menselijke intelligentie en kunstmatige intelligentie. Zelfs op punten waar de kunstmatige intelligentie het van de menselijke wint (snelheid, data verzamelen, consistentie bv), moet je je altijd afvragen of AI daarmee ook beter is. De toepassing van morele regels is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van de context. Met consistentie kun je dan in de fout gaan.

Ethische problemen van AI:

• Van wie leren de lerende systemen
• Personalisering: Google bijvoorbeeld richt zich steeds meer op de individuele gebruiker, en probeert je zolang mogelijk bij hen online te houden via een persoonlijk ‘aanbod’
• Kwetsbaarheid van het individu. De hele wereld kan op de hoogte zijn van wat er ook maar van je geregistreerd is (foto’s bv.)
• Phishing en vishing
• Deepfake
• Privacy

Bottomline in de ethiek bij veel van deze gevallen is dat moraliteit zich niet laat vangen in een beslisboom. Waarden kunnen namelijk conflicteren. Doordat iedereen in de zaal in meerdere of mindere mate vertrouwd is met deze problematiek ontstaat een levendige discussie. Voor wie de kwestie van de omgang van kinderen met /verslaving van kinderen aan de nieuwe media geeft Gabriels een tweetal websites die van nut kunnen zijn: www.medianest.be en www.rathenau.nl

Wij zijn de laatste generatie die nog onderscheid kan maken tussen online en offline leven. Het is aan ons hier verantwoordelijkheid te nemen en de menselijke vrijheid en autonomie (en democratie) veilig te stellen.

Onno Zijlstra

26 sept '23