Blog # 57 Onno Zijlstra “Plato was ziek, geloof ik”
Aan boeken ontleen ik zo voor en na de nodige troost. Het is dan niet per se het boek als geheel dat troost. Het gaat bij mij vaak om iets kleins binnen iets groots. Laten we zeggen: Mondriaan groot (ook in de citymarketing van Amersfoort), maar troost in die paar kleine doeken die in 2022 in Kade te zien waren, in hun kwetsbaarheid, verf op doek.
Mondriaan in Kunsthal Kade, 2022
Ik denk ook aan het fabelachtige begin van William Faulkner, Licht in augustus. In het begin van een grootse roman (over racisme onder meer) vertoeven we bij Lena. Het meisje zit langs de kant van de weg en denkt: “… al ben ik nog niet eens een maand onderweg, toch ben ik al in Mississippi, verder van huis dan ik ooit geweest ben. Ik ben nu verder van Doane’s Mill dan ik sedert mijn twaalfde jaar ooit geweest ben” En dan trekken we een stukje met Lena op. Een schitterend begin, dat ons langzaam het verhaal in voert.
Ik denk ook aan het begin van Bob Dylan, Modern Times. De gitaristen die je naar de melodie van het liedje Thunder on the mountain toe rommelen. (Dylan met gitaristen, altijd goed.) Het kleine, zo troostrijk, binnen dat grotere geheel.
Laatste voorbeeld. De grootste in de westerse filosofie is Plato. Alfred N. Whitehead gaat zover te zeggen dat de rest van de westerse filosofie voetnoten bij Plato is. Plato heeft een groot oeuvre nagelaten. De stad Athene, met zijn beroemde democratie, heeft zijn geliefde leermeester, Socrates, ter dood veroordeeld, een gebeurtenis die Plato’s leven op zijn kop zet. Voorbestemd voor een politieke carrière, kiest hij voor ‘de filosofie’. Plato’s geschriften hebben allemaal de vorm van een dialoog. Daarin voert hij zijn leermeester Socrates op, in gesprek met anderen. Zo ontwikkelt Plato zijn eigen filosofie. In het geschrift van Plato over de laatste uren van Socrates, Faidon, lezen we hoe Socrates die met zijn leerlingen doorbrengt. Het gesprek gaat onder andere over de mogelijkheid van een onsterfelijke ziel – ‘heeft u niet kleiner?’ Grote geschiedenis, grote filosofie! Maar ook hier weer het kleine begin. Ene Echekrates is daar in gesprek met Faidon en vraagt hem: “Was jij zelf bij hem, Faidon, op die dag dat Sokrates in de gevangenis het gif dronk, of heb je het verhaal van iemand anders gehoord?” Faidon antwoordt dat hij er zelf bij was. Echekrates: “Wat heeft hij dan gezegd voor zijn dood? Hoe is hij gestorven?” Het vervolg van de dialoog gaat over de gesprekken die Sokrates zijn laatste uren voert en over de dood van Sokrates. Maar eerst wil Echekrates nog wat details van Faidon weten. Wie er allemaal bij waren bijvoorbeeld. Faidon somt ze op en besluit met: “Plato was ziek, geloof ik.”
Jacques-Louis David heeft in zijn schilderij (1787) Plato aan de voet van het bed gezet, want hij moest er wel op. Maar toegegeven, hij ziet er beroerd uit.
Plato was er niet bij, volgens Faidon. En dat alles volgens Plato dus. Geestig natuurlijk ook hoe Plato zelf de (historische) betrouwbaarheid van deze grootse ‘dialoog’ ondergraaft. Hij vertelt via Faidon dat hij niet bij de dood van zijn vriend en leermeester was. De leermeester die aan de oorsprong van zijn filosofie staat en de dood van deze vriend die heel zijn filosofie kleurt. (Goede kans dat Plato ziek was van de hele rechtszaak en het oordeel van de rechters, dat hij het niet aankon.) En misschien was Plato er wel bij: “Plato was ziek, geloof ik”, laat Plato Faidon zeggen.
Hoe groots in het kleine wil je het hebben?
